Dłużnik, wobec którego wysuwa się żądania zapłaty, może podnieść szereg zarzutów odnoszących się do podstawy prawnej roszczenia.
Po pierwsze, każdorazowo należy badać, czy dane roszczenie nie jest przedawnione. Przedawnienie roszczeń polega na możliwości podniesienia zarzutu przedawnienia, który skutecznie złożony w toku procesu skutkuje oddaleniem powództwa i wygraną procesową dłużnika. Częstokroć zaś wierzyciele występują z żądaniami o zapłatę świadczeń już przedawnionych. Wtedy istotna jest wiedza,
iż dłużnik może bronić się przed nimi za pomocą zarzutu przedawnienia. Z reguły roszczenia o zapłatę (kredyty bankowe, koszty mediów) przedawniają się z upływem 3 lat od dnia zapłaty świadczenia jako związane z działalnością gospodarczą, bądź nawet 2 lat (umowy sprzedaży, o wykonanie dzieła). Dłużnikowi może też zostać przedstawiona do podpisania ugoda (rozłożenie na raty), wtedy trzeba pamiętać, że jej podpisanie zazwyczaj uniemożliwia mu obronę zarzutem przedawnienia i może być dla niego z tego powodu niekorzystne.
Po drugie, rozmaite tzw. firmy windykacyjne żądają zapłaty świadczeń mających im przysługiwać z tytułu zakupu wierzytelności. Wtedy należy sprawdzić dokładnie, czy firma windykacyjna legitymuje się umową przelewu na daną wierzytelność, a co ważniejsze, czy posiada dokumenty źródłowe potwierdzające istnienie i wysokość wierzytelności (wyciągi z ksiąg bankowych, faktury VAT). W przypadku, gdy taka firma takich dokumentów nie przedstawi, dłużnik nie ma wobec niej obowiązku zapłaty długu. Takie zarzuty także należy podnieść w toku ewentualnego procesu.
Następnie należy zauważyć, iż wszelkie firmy żądające zapłaty mogą dochodzić swoich roszczeń tylko przed sądem, a następnie za pomocą komornika. Pamiętać należy wtedy, by zwracać uwagę na każde pismo urzędowe nadsyłane listem poleconym na adres zameldowania dłużnika. Tym pismem może być nakaz zapłaty, który winien być zaskarżony w terminie 14 dni od jego otrzymania, w tym celu by zapewnić sobie ochronę przed sądem w toku procesu. W sytuacji nieodebrania takiego pisma, nakaz zapłaty uprawomocnia się, czego skutkiem jest egzekucja długu.
Podsumowując warto zaznaczyć, iż dłużnik na każdym etapie postępowania o zapłatę posiada szereg uprawnień mogących go skutecznie chronić przed windykacją bezzasadnych z punktu widzenia prawnoprocesowego zobowiązań. Nie należy zaś nigdy lekceważyć wymogów z tym związanych, czy też z gruntu przyjmować wszelkie propozycje tzw. firm windykacyjnych mających na celu wyegzekwowanie długów nierzadko wysuwane bez podstawy prawnej.